W stosunkach gospodarczych strony już na etapie ich nawiązywania mają możliwość zastrzeżenia skorzystania z mediacji, na wypadek pojawienia się sporów pomiędzy stronami. Funkcję taką pełni klauzula mediacyjna, którą strony mogą zawrzeć w umowie. Wówczas, w przypadku konieczności rozwiązania sporu wynikającego ze stosunku prawnego powstałego na podstawie powyższej umowy, strony powinny skorzystać z pomocy mediatora przed wdaniem się w spór sądowy. Z uwagi na zasadę dobrowolności, nie można zmusić kontrahenta do skorzystania z powyższego zapisu. Jednakże, w przypadku nieskorzystania przez niego z klauzuli i wystąpienia z powództwem, sąd na zarzut pozwanego podniesiony przed wdaniem się w spór co do istoty, sprawy skieruje strony do mediacji.

W klauzuli mediacyjnej strony powinny wskazać osobę mediatora, do którego zwrócą się o przeprowadzenie mediacji.  

Należy podkreślić, że brak takiej klauzuli nie wyłącza możliwości skorzystania z mediacji prywatnej. Strony sporu w każdym momencie mogą podjąć zgodną decyzję o skorzystania z pomocy mediatora, zamiast kierować sprawę na drogę postępowania sądowego.

W przypadku, kiedy sprawa zawiśnie już w sądzie, strony również mogą wnosić o skierowanie jej do mediacji. Wówczas mediacja ta nie ma już charakteru mediacji prywatnej, tylko sądowej.

Mediator kieruje strony do mediatora, którego zgodnie wskażą strony, bądź w przypadku braku takiego wskazania, sąd sam wyznacza osobę mediatora.

Bardzo istotną zasadą mediacji, która ma szczególne znaczenie dla stron stosunków gospodarczych, jest jej poufność.  Żadne informacje, które strony pozyskają podczas mediacji, nie mogą zostać ujawnione ani przez strony, ani przez mediatora. Co więcej, mediator nie może zeznawać przed sądem co do informacji pozyskanych podczas mediacji

Mediacja jest atrakcyjnym rozwiązaniem w porównaniu do sporu sądowego z uwagi na możliwość zakończenia konfliktu w ciągu kilku tygodni a nie kilku lat. Ponadto, jeśli sprawa zostanie skierowana do mediacji prywatnej, strony nie poniosą kosztów sądowych, które w sprawach gospodarczych, z uwagi na niejednokrotnie wysoką wartość przedmiotu sporu, są znaczne. Przy takim rozwiązaniu strony unikają nie tylko opłaty sądowej, kosztów biegłych, którzy mogą się pojawić, ale również ewentualnego obowiązku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego drugiej stronie.

Na koszty mediacji składa się wynagrodzenie mediatora oraz zwrot kosztów poniesionych przez niego na przeprowadzenie mediacji, tj. wynajem sali, wysyłki korespondencji oraz dojazdów. W mediacji prywatnej strony ustalają czy pokrywają jej koszty po połowie, czy też wprowadzają inną proporcję pokrywania jej kosztów. Zasady wynagrodzenia mediatora reguluje w takim przypadku umowa o przeprowadzenie mediacji. Wynagrodzenie należy się mediatorowi niezależnie od wyniku mediacji.

W obecnym stanie prawnym w mediacji sądowej, należności obejmujące wynagrodzenie i zwrot wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji, mediator pobiera bezpośrednio od stron. W związku z czym, przed przystąpieniem do mediacji strony powinny ustalić z mediatorem zasady regulowania powyższych należności. Sąd pokrywa je jedynie wyjątkowo, w przypadku strony, która uzyskała zwolnienie od kosztów sądowych obejmujących koszty mediacji.

Punktem wyjścia dla określenia wysokości wynagrodzenia mediatora jest wartość przedmiotu sporu. W sprawach majątkowych wynosi ono 1% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 150 zł i nie więcej niż 2.000,00 zł za całość postępowania mediacyjnego. Natomiast w sprawach majątkowych, w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić, oraz w sprawach niemajątkowych, wynagrodzenie mediatora za prowadzenie postępowania mediacyjnego wynosi za pierwsze posiedzenie 150 zł, a za każde kolejne 100 zł, łącznie jednak nie więcej niż 450 zł. Kwoty te są niezwykle atrakcyjne w porównaniu z kosztami sądowymi. Należy pamiętać, że opłata sądowa w przypadku wartości przedmiotu sporu przekraczającej kwotę 20.000,00 zł wynosi 5 % tej kwoty. W przypadku zawarcia ugody przed mediatorem przed pierwszym terminem rozprawy, sąd zwraca całą opłatę sądową. Natomiast, jeśli zawarcie ugody przed mediatorem nastąpi po rozpoczęciu rozprawy, sąd zwróci ¾ wniesionej opłaty sądowej. Z powyższych uregulowań wynika, iż nawet w przypadku konieczności uiszczenia opłaty sądowej, zawarcie ugody przed mediatorem pozwala zaoszczędzić wydatki związane z opłatą sądową.

Należy mieć na uwadze, że podjęcie decyzji przez strony o przystąpieniu do mediacji sądowej pociąga dla stron pewne konsekwencje. Sąd bowiem może obciążyć stronę kosztami postępowania w części wyższej, niż nakazywałby wynik sprawy a nawet zwrotem kosztów w całości, niezależnie od wyniku sprawy, w sytuacji, gdy w toku postępowania bez usprawiedliwienia strona nie stawiła się na posiedzenie mediacyjne, pomimo wcześniejszego wyrażenia zgody na mediację.