Prawa pacjenta, czyli co powinniśmy wiedzieć, kiedy trafimy do szpitala.

Współzałożycielka Fundacji DIGNUM i współtwórca projekt Biżuteria Charytatywna DIGNUM. Działalność w Fundacji godzi z praktyką radcy prawnego i działalnością biznesową związaną z pracą w spółce brokerskiej Mentor S.A., w której jest Dyrektorem Wrocławskiego Oddziału. Jako radca prawny specjalizuje się prawie medycznym, prowadzi praktykę radcowską w tym zakresie w Kancelarii LEX-MEDYK. – Kamila Cal-Całko

Teraz bardziej niż kiedykolwiek – zadajemy sobie pytanie – idziesz do lekarza i co dalej? Co muszę wypełnić, co podpisać, o czym wiedzieć? Na co muszę zwrócić uwagę jak  personel w pośpiechu podsuwa kolejne formularze  do podpisania? No cóż – sytuacje mogą być nagłe, brak czasu kluczowy  – ale zawsze będę powtarzać jak mantrę – zwracaj uwagę na to co podpisujesz. W sytuacjach spornych – to te dokumenty będą decydujące i nie ochroni Cię powoływanie się na brak czasu czy brak uwagi.

 

Można w tym miejscu stworzyć obszerny artykuł na temat tego czym są prawa pacjenta, jak często bywają naruszane, pomijane i zbywane, mogłabym jak z rękawa sypać przykładami. Ale zajrzałeś/zajrzałaś tu chyba dlatego, żeby w jasny i przejrzysty sposób zobaczyć  – jakie masz prawa i czego oczekiwać w szpitalu. Postaram się więc lapidarnie ( w miarę możliwości😊 ) wskazać najważniejsze rzeczy – a Ty – mój drogi czytelniku/czytelniczko postaraj się zapamiętać. To będzie dla mnie największa gratyfikacja – a dla Ciebie – no cóż – może uda Ci się wejść w rolę podmiotu a nie tylko przedmiotu usług medycznych – czego z całego serca Tobie życzę.

Jest mnóstwo stron internetowych gdzie znajdziesz komplet informacji na ten temat – w tym miejscu postaram się wybrać z tych powszechnie dostępnych informacji te, które  jak wynika z mojej praktyki zawodowej –  są naruszane najczęściej.

 

Czego powinniśmy oczekiwać u lekarza?

  • Konkretnych informacji przekazanych zrozumiałym językiem. Każdy zawód ma swój żargon firmowy. Jeśli nie rozumiemy tego, co mówi lekarz, poprośmy o wyjaśnienie.
  • Zapewnienia komfortu i poczucia bezpieczeństwa. Jeśli sposób badania sprawia Ci dyskomfort, np. nie zapewnia Ci wystarczającej intymności, powiedz personelowi czego potrzebujesz, żeby poczuć się lepiej.
  • Informacji o tym, co robi i czemu to służy. Powinniśmy to wiedzieć na każdym etapie leczenia. Czasem nawet krótka informacja jest wystarczająca. To zwiększa nasze poczucie bezpieczeństwa.
  • Zapisania przez lekarza na kartce istotnych informacji. W czasie wizyty zwykle wydaje nam się, że zapamiętamy wszystkie informacje, a potem pojawia się kłopot. Szczególnie ważne są informacje odnośnie sposobu zażywania leków, innych zaleceń, kolejnych etapów leczenia.
  • Niektórzy z nas oczekują większego udziału w procesie podejmowania decyzji, a inni nie mają takiej potrzeby. Personel powinien to uszanować.
  • Najlepsi lekarze wiedzą, że jeśli pacjent dobrze rozumie na czym polega choroba, wzrasta szansa, że będzie skuteczniej z nią walczył. Pomoże mu to również w unikaniu zagrożenia w przyszłości. Prośmy lekarzy o to, by tłumaczyli nam obrazowo, używali modeli, zdjęć, rysunków, przykładów, informowali, gdzie możemy zdobyć więcej informacji na interesujący nas temat.
  • Jasnej, kompleksowej informacji jak będzie wyglądał proces leczenia. Warto dokładnie wiedzieć, co będzie się działo krok po kroku.

 

Przykład  opisany aż w literaturze[1] – w życiu prywatnym – nie trafiłam 😊 . Co ciekawe opisany przykład został w Akademii NFZ – każdy niech odpowie sobie na pytanie czy to przypadkiem nie przykład ze „Szpitala w Leśnej Górze”…

„ Byłam pacjentką oddziału laryngologii (…). Jakież było moje zdziwienie, gdy w rejestracji szpitala otrzymałam „Kartę praw pacjenta”, „Obowiązki pacjenta” oraz „Przewodnik dla pacjenta”, a także informację „Ból po Pana/Pani zabiegu chirurgicznym. Co Pan/Pani powinien/powinna wiedzieć?”. Wciągu ostatnich lat byłam kilkukrotnie hospitalizowana, lecz nigdy nie spotkałam się z taką informacją dla pacjenta. Podczas badań przed zabiegiem za każdym razem pytano mnie, czy mogą

mnie zbadać studenci. Zostałam szczegółowo poinformowana na czym polega mój zabieg. Lekarze

wytłumaczyli mi i innym pacjentom, jakie lekarstwa będziemy dostawali i „na co są”.

 

Jakie są obowiązki lekarza?

Lekarz i każdy inny profesjonalista medyczny ma obowiązek zajmować się Tobą zgodnie z:

  • aktualną wiedzą medyczną
  • należytą starannością i rzetelnością
  • poszanowaniem Twojej godności i intymności
  • zasadami etyki zawodowej (możesz je znaleźć w odpowiednich kodeksach poszczególnych zawodów medycznych, np. w Kodeksie etyki lekarskiej).

Każdy lekarz ma obowiązek ZAWSZE:

  • udzielić Ci pomocy lekarskiej w każdej sytuacji, w której opóźnienie zagrażałoby Twojemu zdrowiu bądź życiu
  • poinformować Cię o stanie Twojego zdrowia
  • zaproponować Ci dostępne metody leczenia
  • zachować tajemnicę informacji dotyczących Twojego zdrowia
  • uzyskać Twoją zgodę pisemną ZAWSZE przed wykonaniem KAŻDEJ operacji lub KAŻDYCH innych czynności diagnostycznych o podwyższonym ryzyku dla pacjenta (wyjątkiem jest sytuacja, w której zagrożone jest Twoje życie, a niezwłoczna interwencja lekarza jest niezbędna).

 

PRZYKŁAD:

Przykład: pacjentki co do zasady nie należy informować, że w jej przypadku konieczne jest wykonanie zabiegu histerektomii; pacjentce należy przekazać informację o potrzebie dokonania zabiegu usunięcia macicy wraz z dokładnym wyjaśnieniem, jaki wpływ na jej stan zdrowia będzie miało wykonanie tego zabiegu, szczególnie w kontekście możliwości posiadania dzieci.

Pamiętajmy jednak, że lekarz powinien zrobić wszystko, żeby Cię wyleczyć, ale nie może dać Ci takiej gwarancji.

 

Wszystkie czynności medyczne powinny być wykonywane:

  • przy użyciu urządzeń spełniających obowiązujące wymagania fachowe i sanitarne
  • w odpowiednich pomieszczeniach spełniających określone standardy sanitarne i techniczne (chyba że porada jest udzielana w domu pacjenta).

Czy lekarz może odmówić wykonania świadczenia?

Jeśli nie jest zagrożone zdrowie lub życie pacjenta, lekarz może odmówić wykonania jakiejś czynności medycznej, powołując się na klauzulę sumienia. Musi wtedy powiadomić o tym swojego przełożonego oraz złożyć odpowiednie oświadczenie, w którym powołuje się na tę klauzulę i uzasadnia swoje powody. Jednocześnie lekarz ma obowiązek wskazać inną placówkę, w której pacjent będzie mógł mieć wykonane dane świadczenie. Lekarz powinien również odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej pacjenta.

 

Czy pacjent może odmówić leczenia.

Tak – jednak mogą jednak wystąpić sytuacje, gdy pacjent jest przyjmowany do szpitala lub poddawany zabiegom medycznym wbrew jego woli.

 

Sytuacje takie dotyczą:

  • pobytu w szpitalu psychiatrycznym. Jeśli zachowanie osoby chorej psychicznie (lub co do której istnieje podejrzenie zaburzeń psychicznych) wskazuje na to, że:
  • z powodu choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu lub zdrowiu (np. podjęła lub zamierza podjąć próbę samobójczą albo np. zaniechała przyjmowania leków i jej stan się pogarsza)
  • zagraża życiu lub zdrowiu innych osób (np. doszło do aktów agresji lub ich usiłowania wobec innych osób czy też istnieje realne ryzyko spełnienia gróźb agresji wobec innych)
  • może być ona przyjęta bez zgody na oddział psychiatryczny w celu leczenia lub obserwacji. Może to nastąpić tylko po zbadaniu przez lekarza. Decyzję tę zatwierdza ordynator oddziału w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia. Kierownik szpitala zawiadamia o powyższym sąd opiekuńczy właściwy dla miejsca siedziby szpitala w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia i to sąd ostatecznie wydaje zgodę na przymusowy pobyt w szpitalu. Pacjent musi być wysłuchany w szpitalu przez odpowiedniego sędziego (w ciągu 48 godzin od powzięcia przez sąd informacji o przyjęciu do szpitala bez zgody pacjenta), a rozprawa powinna się odbyć nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o przyjęciu pacjenta bez zgody.
  • przymusowego leczenia odwykowego, na które może być przyjęta osoba uzależniona od alkoholu
  • niektórych groźnych chorób zakaźnych, na przykład gruźlicy (ale tylko w fazie prątkowania), cholery czy duru brzusznego, gdy prawo zezwala na przymusowe leczenie i odosobnienie w odpowiedniej placówce.

 

A co z dzieckiem u lekarza?

Masz prawo towarzyszyć dziecku u lekarza i każdego innego profesjonalisty medycznego.

 Są jednak wyjątki – gdy grozi to bezpieczeństwu pacjenta lub innych pacjentów, a także ze względu na zagrożenie epidemiczne. Informacja o braku zgody na obecność osoby bliskiej przy zabiegu lub badaniu musi być odnotowana w dokumentacji medycznej dziecka.

 

Masz prawo przebywać z dzieckiem w szpitalu

Dziecko ma prawo do tego, by w czasie pobytu w szpitalu przez całą dobę towarzyszył mu bliski dorosły. Może to być rodzic lub wskazana przez niego osoba (np. babcia). Od 3 lipca 2019 r. rodzice małoletnich pacjentów nie ponoszą  żadnych opłat związanych ze sprawowaniem dodatkowej opieki pielęgnacyjnej nad swoimi dziećmi, w tym za sam pobyt w szpitalu. Dzieci ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają również prawo do opiekuna bezpłatnie.

 

Masz prawo do informacji o zdrowiu swojego dziecka. Rodzice (lub inni opiekunowie ustawowi dziecka) mają prawo do pełnej informacji o:

  • stanie zdrowia dziecka
  • planowanych czynnościach diagnostycznych i leczniczych
  • skutkach danych czynności diagnostycznych i leczniczych oraz tego, co się stanie, jeśli nie zostaną one wykonane
  • możliwościach alternatywnych działań medycznych
  • dokumentacji medycznej swojego dziecka.

 

Dziecko ma prawo do informacji o sobie

Profesjonalista medyczny (np. lekarz czy pielęgniarka) ma obowiązek informować dziecko o:

  • jego stanie zdrowia
  • czynnościach medycznych, jakim będzie poddane
  • o tym, co się stanie, jeśli tym czynnościom nie zostanie poddane.
  • Wszystkie te informacje muszą być podane w taki sposób, żeby dziecko zrozumiało.

 

Kto może wyrazić zgodę na diagnozowanie i leczenie dziecka?

  • Do ukończenia przez dziecko 16 lat zgodę na diagnozowanie i leczenie wyrażają jego rodzice (lub inni opiekunowie ustawowi). Rodzic ma prawo zażądać wypisania dziecka ze szpitala. Jeśli jednak lekarz uzna, że taka decyzja może dziecku zaszkodzić, ma obowiązek zwrócić się do sądu o wydanie w tej sprawie orzeczenia. Sąd może uznać Twoją decyzję lub ograniczyć Ci prawa rodzicielskie, w stopniu umożliwiającym konieczne leczenie.
  • Opiekun faktyczny dziecka może wyrazić zgodę tylko na badanie dziecka.
  • Jeśli zwłoka w podjęciu leczenia może zagrażać bezpośrednio życiu lub zdrowiu dziecka, lekarz ma obowiązek natychmiast podjąć leczenie. Nawet jeśli jest to wbrew woli rodziców i bez orzeczenia sądu.

 

Jeśli dziecko ukończyło 16 lat, ma prawo:

  • wyrazić zgodę na czynności medyczne po uzyskaniu o nich informacji lub odmówić tej zgody
  • nie zgodzić się na kontynuację poprzednio rozpoczętego leczenia.

Nie musi swoich decyzji wyrażać na piśmie. Wyjątkiem są sytuacje, gdy zgoda dotyczy zabiegu leczniczego lub diagnostycznego (bądź podania leków), które stwarzają podwyższone ryzyko dla zdrowia.

Jeśli decyzja dziecka (które ma ukończone 16 lat) jest sprzeczna z decyzją jego opiekuna ustawowego lub faktycznego, lekarz musi zwrócić się do sądu opiekuńczego o rozstrzygnięcie sprawy.

 

Masz prawo do leczenia bólu.

Masz prawo do leczenia bólu. Ani lekarz, ani pielęgniarka nie mogą Ci odmówić środków przeciwbólowych. Jeśli usłyszysz np. „wcale tak Pani nie boli”, „trzeba trochę pocierpieć”, „nie dam Panu leków, bo mi się Pan uzależni”, możesz powołać się na swoje prawa i domagać się uśmierzenia bólu. Poinformuj, że w razie odmowy złożysz skargę.

 

Masz prawo nie zgodzić się z lekarzem

Jak zgłosić sprzeciw wobec lekarskiego orzeczenia lub opinii, jeśli nie zgadzasz się z lekarzem?

  • Niektóre opinie albo orzeczenia wydawane przez lekarza mogą mieć wpływ na Twoje prawa lub obowiązki jako pacjenta wynikające z obowiązujących przepisów. Przykładem takich opinii albo orzeczeń są m.in. zaświadczenia o braku przeciwwskazań do korzystania z określonego rodzaju świadczeń zdrowotnych w uzdrowisku.
  • Jeżeli nie zgadzasz się z treścią takiego orzeczenia lub opinii, a nie ma przewidzianej odrębnej procedury odwoławczej, możesz wnieść sprzeciw do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta, za pośrednictwem Rzecznika Praw Pacjenta.
  • Sprzeciw wymaga uzasadnienia, w tym wskazania przepisu prawa, z którego wynikają prawa lub obowiązki, o których wspomniano wcześniej.
  • Sprzeciw należy wnieść w terminie 30 dni od daty wydania opinii albo orzeczenia przez lekarza orzekającego o Twoim stanie zdrowia.

 

Masz prawo do skargi:

Pierwszym adresatem twojej skargi powinien być zawsze dyrektor placówki, która odmówiła Ci świadczenia lub wykonała je nieprawidłowo.

 

Skarga na lekarza lub przychodnię

Skargę na placówkę, która ma umowę z NFZ, możesz złożyć w oddziale wojewódzkim NFZ. Skargę składasz:

Jeśli wysłałeś/aś skargę mailem bez podpisu elektronicznego lub nie podałeś swojego imienia, nazwiska i adresu, pracownik NFZ poprosi Cię o uzupełnienie skargi. Możesz też zrobić to w ciągu 7 dni. Termin do załatwienia skargi lub wniosku liczony jest od dnia wpływu tego uzupełnienia do NFZ.

 

Skarga na pracowników NFZ

Skargę na pracę pracowników oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia składasz do dyrektora oddziału. Jeżeli masz zastrzeżenia do rozpatrzenia sprawy przez dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ albo pracownika Centrali NFZ, skieruj swoje pismo do Centrali NFZ.

 

Gdzie jeszcze możesz złożyć skargę

Skargę na to, że Twoje prawo do ochrony zdrowia zostało naruszone, możesz także złożyć do:

 

  • Rzecznika Praw Pacjenta, np. w sytuacji naruszenia prawa do: poszanowania intymności i godności, informacji, świadczeń zdrowotnych, tajemnicy informacji, dokumentacji medycznej, zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza, opieki duszpasterskiej
  • rzecznika odpowiedzialności zawodowej lekarzy przy okręgowej izbie lekarskiej, do której lekarz należy, np. w sytuacji zastrzeżeń do sposobu leczenia albo zachowania lekarzy Przejdź do serwisu Naczelnej Izby Lekarskiej
  • Rzecznika odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych przy okręgowych izbach pielęgniarek i położnych, np. w sytuacji zastrzeżeń do sposobu postępowania albo zachowania pielęgniarki lub położnej
  • Urzędu Ochrony Danych Osobowych np. w sytuacji zastrzeżeń do zachowania poufności przechowywanej dokumentacji, jej zabezpieczenia przed zgubieniem czy kradzieżą.

 

Skarga do prokuratury

Jeśli uważasz, że lekarz, pielęgniarka, inny profesjonalista medyczny lub kierownik placówki (niezależnie od tego, czy są związani umową z NFZ, czy nie) powinni odpowiedzieć karnie za uchybienia wobec Ciebie, możesz złożyć zawiadomienie do prokuratury. Odpowiedzialność karna grozi m.in. za niewłaściwe postępowanie medyczne, które prowadzi do zagrożenia życia. Zawiadomienie może złożyć pacjent, jego spadkobierca lub przedstawiciel ustawowy.

 

Odszkodowanie

Jeśli uważasz, że należy Ci się odszkodowanie lub zadośćuczynienie, możesz złożyć pozew do sądu cywilnego. Roszczenia możesz dochodzić od osoby, która Cię leczyła lub diagnozowała, lub od placówki, w której była zatrudniona (lub na rzecz której pracowała).

 

Możesz też złożyć wniosek do wojewódzkiej komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych. Komisje orzekają, czy miało miejsce dane zdarzenie, co umożliwia uzyskanie odszkodowania lub zadośćuczynienia szybciej niż w przypadku sprawy sądowej. Kwoty uzyskane w postępowaniu przed komisją mogą być jednak niższe niż w postępowaniu przed sądem cywilnym.

 

 

 

[1] T. Filarski, T. Sroka, Zrozumieć prawa pacjenta, Akademia NFZ, www.nfz.gov.pl/akademia

#RokKobiet

Share This